Fiziksel kültürel sürekliliğin önemli bir parçası olan mekân, bütüncül koruma anlayışı bağlamında birbirinden ayrıştırılamayan önemli iki ana bileşenden biri olma görevini üstlenmiştir. Halk mimarisi ya da anonim mimari olarak adlandırılan, yerel malzeme ve benzer yöntemlerle üretilen mekânları kapsayan yerleşim alanları ile somut olmayan kültürel miras değerlerinin belleklerdeki koruyucusu olan mekânların ortak noktalarından bir tanesi ‘kerpiç’tir. Kerpiç, Anadolu’da bilinen ilk yerleşim alanlarında kullanımına rastlanan, ustası ve uygulama sayısı oldukça azalmasına rağmen özellikle kırsal alanlarda halen geleneksel yöntemlerle üretilerek kullanılan bir yapı malzemesidir. İmece usulü ile üretimine devam edilen malzemenin ilk üretildiği şekli olan toprak, su ve saman karışımının halen aynı şekilde kullanılıyor olması malzemeye bir çok sosyo-kültürel anlam da yüklemektedir. Kültürler arası aktarımı sağlama, kültürler arası bağ olma, eski ile yeniyi birleştirme, tarihsel belleğin parçası olma gibi nitelikleri ve kollektif belleğin büyük ölçekli koruyucusu olması, kerpicin bir SOKÜM unsuru olarak değerlendirilmesini gerektirmiştir.

Atabey

Fiziksel kültürel sürekliliğin önemli bir parçası olan mekân, bütüncül koruma anlayışı bağlamında birbirinden ayrıştırılamayan önemli iki ana bileşenden biri olma görevini üstlenmiştir. Halk mimarisi ya da anonim mimari olarak adlandırılan, yerel malzeme ve benzer yöntemlerle üretilen mekânları kapsayan yerleşim alanları ile somut olmayan kültürel miras değerlerinin belleklerdeki koruyucusu olan mekânların ortak noktalarından bir tanesi ‘kerpiç’tir. Kerpiç, Anadolu’da bilinen ilk yerleşim alanlarında kullanımına rastlanan, ustası ve uygulama sayısı oldukça azalmasına rağmen özellikle kırsal alanlarda halen geleneksel yöntemlerle üretilerek kullanılan bir yapı malzemesidir. İmece usulü ile üretimine devam edilen malzemenin ilk üretildiği şekli olan toprak, su ve saman karışımının halen aynı şekilde kullanılıyor olması malzemeye bir çok sosyo-kültürel anlam da yüklemektedir. Kültürler arası aktarımı sağlama, kültürler arası bağ olma, eski ile yeniyi birleştirme, tarihsel belleğin parçası olma gibi nitelikleri ve kollektif belleğin büyük ölçekli koruyucusu olması, kerpicin bir SOKÜM unsuru olarak değerlendirilmesini gerektirmiştir. Bölge’nin tarihi çevresindeki hızlı değişim gün geçtikçe tahrip ve yok olmaya başlayan kerpiç evlerin “Isparta’nın Somut Olmayan Kültürel Mirası” projesi kapsamında incelenmesi ve arşivlenmesini, tarihe kayıt olarak düşülmesini zorunlu kılmıştır. Günümüzde hala kırsal yerleşim unsurlarının yer aldığı geleneksel yaşam süren Atabey İlçesi’nin de ele alındığı proje kapsamında kerpiç ve kerpiçten üretilen mekanların tespiti sağlanmıştır. Çalışmalar doğrultusunda kerpiç malzemeler arasında ahşap taşıyıcı ögelerin bulunmadığı, kerpiç bloklarının üst üste konulduğu bir sistem olan kerpiç yığma sistemine örnek olabilecek yapı örnekleri, Atabey İlçesi İslam Köy’de tespit edilmiştir. Bu sistemler daha yaygın olarak Anadolu’nun kırsal yerleşim merkezlerinde inşa edilmiş olan düz damlı, az katlı, prizmatik görünüşe sahip yapılarda görülmektedir. Karma sistem olarak tabir edilen bir diğer kerpiç sistemi ise, “yığma kerpiç sistem” ve “kerpiç dolgulu ahşap karkas – çatkı sistem”in birlikte kullanıldığı uygulamalardır. Sistemlerin karışımı ile meydana gelen, geçici yerleşim yerlerinin yapımında da kullanılan ve günümüzde örneğine pek rastlanmayan söz konusu uygulamanın örneği ise İslam Köy’de tespit edilmiş ve kayıt altına alınması sağlanmıştır. Yapı malzemesi ve elemanı olarak kullanım gören kerpiç örneklerinin de tespit edilmesi oldukça önemlidir. Bu yapılar ve oluşturdukları fiziksel ortamda farklı yöntemlerle elde edilen kerpiç yapı malzemeleri, yapıların inşasında yalnız ana beden duvarlarında kullanılmamış; duvar üzeri sıva malzemesi, pişmiş toprak malzeme ve taş malzeme örgüsünün sağlamlaştırılmasında harç malzemesi ve yer yer tek başına bir yapı elemanı olarak kullanıldığı da görülmüştür. Bu tür uygulamalar ise Kuleönü ve İslam Köy’de tespit edilmiştir. Şimşek Tolacı, S., Hürmüzlü, B. (2020). Isparta’da Kerpiç ve Yaşam. Süleyman Demirel Üniversitesi Isparta’nın Somut Olmayan Kültürel Mirası. SDÜ Yayınları, No 110.